W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej rozróżniamy 5 pór roku, które związane są z 5 Elementami. Ten podział związany jest z Teorią pięciu przemian, która ma swój początek w IV wieku p.n.e. Każdej porze roku przypisana jest konkretna przemiana, która to jest manifestacją zjawisk zachodzących w Naturze, czyli w przyrodzie i istotach żywych. Żyjąc w zgodzie z Naturą i podążając ścieżką 5 elementów wspieramy organizm w dążeniu do harmonii i równowagi.
Pięć pór roku związanych z pięcioma Elementami to:
„W trakcie trzech miesięcy letnich mocno świeci słońce i obficie pada deszcz. Energia nieba zstępuje, a energia ziemi unosi się w górę. Z chwilą, gdy te energie się jednoczą, dochodzi do połączenia nieba i ziemi. Dzięki temu dojrzewają rośliny i pojawia się bogactwo kwiatów, owoców i zwierząt.”
~Kanon medycyny chińskiej Żółtego Cesarza
Według chińskiego kalendarza słoneczno-księżycowego lato rozpoczyna się 6 maja, a swoje maksimum osiąga 22 czerwca – jest to szczyt lata, kiedy to dzień jest najdłuższy a noc najkrótsza. W kulturze słowiańskiej w tym dniu (w nocy z 21 na 22 czerwca) obchodzona jest Noc Kupały (Noc Świętojańska) związana z letnim przesileniem Słońca. 22 czerwca, to również maksimum energii Yang, gdy słońce jest najwyżej na niebie, czyli znajduje się najbliżej Zenitu, a na zegarku obrazuje to godzina 12 w południe. Według legend, chiński kalendarz księżycowy stworzył cesarz Huang Di, który wprowadził go w 2637 roku p.n.e. Oficjalnie kalendarz chiński używany jest w Chinach od II wieku p.n.e.
Zacznijmy od tego czym jest Narząd wg Tradycyjnej Medycyny Chińskiej, bowiem i tu odnajdziemy różnice w myśli współczesnej czy też akademickiej medycyny a starożytnej myśli chińskiej.
Narządy, które to zwyczajowo w kontekście medycyny chińskiej pisze się z wielkiej litery, będziemy rozpatrywać w kontekście nie struktury anatomicznej, jak robi to współczesna medycyna akademicka, a zdecydowanie w szerszym kontekście. Kontekst Narządu wg medycyny chińskiej obejmuje zarówno strukturę, jak i funkcję, a każda para Narządów posiada swojego Ducha (tzw. Duch Elementu) związanego z konkretnymi emocjami.
Elementowi Ognia przypisane jest:
Organem przypisanym do elementu Ognia jest język – często osoby, które bardzo dużo mówią mają problemy z równowagą w elemencie Serca.
Zapachem przypisanym do Ognia jest zapach spalenizny.
Narządem Yin elementu Ognia jest Serce, narządem Yang Jelito Cienkie.
Smakiem przypisanym do elementu Ognia jest smak gorzki.
Smak gorzki wspiera Serce, Jelito Cienkie, Osierdzie oraz Potrójny Ogrzewacz.
Gorzki jest smakiem Yin, ma działanie głównie ochładzające oraz osuszające. Powoduje skurcz i kieruje energię w dół. Jednocześnie smak gorzki ma działanie pobudzające. Nadmiar smaku gorzkiego w diecie może powodować niedobór płynów – czyli energii Yin oraz w konsekwencji powodować nadmierne gorąco.
Smak gorzki rozgrzewający (ciepły/gorący) ma właściwości osuszające zimną wilgoć oraz śluz. Kawa, czarna herbata, napoje zawierające kofeinę np. coca-cola, papierosy – należą do smaku gorzkiego, mają działanie silnie osuszajace, wyczerpują soki serca. W nadmiarze moga prowadzić do niedoboru krwi, yin lub gorąca w sercu. Objawiać sie mogą jako wewnętrzny niepokój oraz problemy ze snem. Nadużywane w nadmiarze przez długi czas mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Produkt gorzkie gorące – mają działanie silnie rozgrzewające, dlatego zawsze należy je spożywać z dużą rozwagą. Nie są zalecane zwłaszcza osobom przegrzanym, którym jest zawsze ciepło a na ich twarzy możemy zauważyć oznaki gorąca, takie jak rumieńce a ich język jest silnie czerwony i/lub suchy.
Do produktów z przemiany Ognia zaliczamy m.in:
Produkty gorzkie neutralne, wspierają zarówno Narządy Yin, tj. Serce oraz Osierdzie, jak Yang, czyli Jelito Cienkie i Potrójny Ogrzewacz. W naszej strefie klimatycznej najkorzystniej jest pożywać produkty o przewadze termicznie neutralnej lub tak łączyć ze sobą produkty, aby finalnie dawały w miarę neutralny charakter, np. ciepłe z zimnymi.
! Gdy pijemy gorące napoje nawet w upalne dni wcale nie powodujemy zwiększenia temperatury w ciele. Jest wprost przeciwnie!. Pijąc gorące napoje w upalne dni sprawiamy, że organizm nie musi już podgrzewać napoju (do ok 37 °C, bo w takiej temperaturze nasz organizm zaczyna trawić i przyswajać), czyli wytwarzać dodatkowo energii, która sama w sobie działa ogrzewająco. W konsekwencji tego ciepły napój ochładza organizm. Dlatego należy zwracać uwagę, aby nie popijać posiłków zimnymi napojami – zdaje się to być zmora współczesnej dietetyki. Panująca w żołądku temperatura oscyluje w granicach 37°C. Ma to korzystny wpływ na wydzielanie soku żołądkowego oraz całego procesu trawienia. Obniżenie temperatury przez zimne płyny upośledza procesy trawienne, ponieważ organizm potrzebuje dodatkowej energii by podnieść temperaturę w żołądku a jeśli nie ma takiej możliwości, to trawienie nie przebiega prawidłowo. Podczas posiłków najlepiej w ogóle powstrzymać się od picia, ale jeżeli nie jest to możliwe, to złotym środkiem będzie picie ciepłych napojów np. gorzkiej herbaty lub ciepłego kompotu.
Lato związane jest z gorącem, które wyczerpuje płyny ciała i uszkadza Yin. W okresie lata, aby rozproszyć gorąco i odbudować płyny ciała zalecane jest pożywienie chłodne oraz nawilżające.
!Zalecanym produktem jest zielona herbata. Ze względu na swoje właściwości rozpraszające gorąco lata, chłodzące ogień serca, uspokajające umysł oraz usuwające toksyny z organizmu. Zielona herbata ma również korzystny wpływ na eliminację gorąca z elementu Drzewa (Wątroby i Pęcherzyka Żółciowego) oraz przynosi ulgę płucom i żołądkowi.
Produktami zalecanymi na lato są np.:
W lato nie zaleca się spożywania takich produktów jak:
Sałata – smak gorzki – Ogień
Serce związane jest z emocjami oraz zasobami duchowymi danego człowieka, nazywane jest Władcą i Niebiańskim Cesarzem. Czas największej aktywności Serca przypada w godzinach 11-13. Wg Kanonu Medycyny Wewnętrznej Żółtego Cesarza drzemka w czasie największej aktywności serca korzystnie wpływa na zdrowie człowieka, ponieważ sen w godzinie Wu (czyli między 11 a 13) odżywia duszę oraz buduje ciało, a także ma korzystny wpływ na odżywienie krwi.
Podczas odpoczynku umysł uspokaja się, puls staje się bardziej równomierny a wewnętrzne gorąco stopniowo zanika.
Zaraz po śniadaniu, wcześnie zjedzony obiad jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia. Najlepiej jest zjeść go między godziną 11 a 13 w czasie największej aktywności meridianu Serca, ponieważ jeśli zjemy posiłek w tym czasie, to dotrze on do Jelita Cienkiego akurat w momencie największej jego aktywności, czyli między godzina 13 a 15. W tych godzinach, za sprawą krążącej w organizmie w cyklu dobowym energii Qi, absorbcja substancji z pożywienia, trawienie i rozkład pokarmowy w Jelicie Cienkim są najsilniejsze, a to pozwala najefektywniej wykorzystać właściwości z pożywienia i z największą mocą doprowadzić te substancje do innych Narządów.
Spokój, odpoczynek, medytacja
Odpoczynek i spokój korzystnie wpływają na Serce. Odpoczywać można na wiele sposobów, zależy to od naszych możliwości jakimi dysponujemy w danym momencie.
Odpoczynek
Sen i drzemka – pozwalają energii Yin i Yang zrównoważyć się, jest to korzystne zwłaszcza w godzinach największej aktywności meridianu Serca, czyli między godziną 11 a 13. Osobom ciężko chorym przysłuży się regularna drzemka w tych godzinach
Odpoczynek na siedząco, zwłaszcza przysłużą się tym, którzy są w pracy lub w szkole, gdzie nie ma możliwości położenia się lub wzięcia drzemki. 5 minut spokojnego siedzenia po obiedzie pozwoli nabrać sił i uspokoić umysł na dalszą część dnia
Medytacja i ćwiczenia oddechowe, 5 lub 10 minut dziennie poświęcone na relaks i głębokie oddychanie wpływa korzystnie na całe ciało i psychikę. Sposobów medytacji jest bardzo wiele, od medytacji w ciszy po medytację śpiewaną. Wspólnym mianownikiem tych metod relaksacyjnych jest wytchnienie dla umysłu, który choć na chwilę w ciągu dnia przestaje gonić za myślami. Jedną z form medytacji, które można zastosować niemal w każdym miejscu jest medytacja z oddechem.
Ćwiczenie oddechowe – Pranajama – wywodzi się z jogi i jest techniką opanowania oddechu. Ćwiczenie podzielone jest na 3 fazy na które składają się
Jest to cykl oddechowy: wdech – zatrzymanie powietrza – wydech – zatrzymanie powietrza.
Technik wykonania Pranajamy jest kilka, ale wspólną ich cechą jest zachowanie pełnych i równomiernych cykli oddechowych, w zależności od techniki i stopnia zaawansowania występują różnice w ilości cykli oddechowych. Na początek zastosujmy 5, 10 lub 20 cykli oddechowych. W sytuacji silnego stresu, pomóc mogą nawet 3 takie cykle.
Technika wykonania oddechu Pranajamy – wykonanie 5, 10 lub 20 cykli oddechowych. Należy wykonywać ją w pozycji siedzącej lub lezącej z wyprostowanym kręgosłupem.
Cykl oddechowy liczymy wdech – zatrzymanie powietrza – wydech – zatrzymanie powietrza. Technik wykonania Pranajamy jest kilka, ale wspólnymi jej cechami jest ilość oddechów oraz przerwy między wdechem i wydechem.
I technika – wykonujemy łącznie 5, 10 lub 20 oddechów, tj. cykli oddechowych (punkty od 1 do 4).
Wdech i wydech trwają tyle samo
Na zakończenie całości ćwiczenia, przed powrotem do codzienności, warto poświęcić chwilę na posiedzenie czy leżenie w bezruchu z zamkniętymi oczami.
II technika
Każdy z punktów wykonujemy po 5 razy, między wdechem a wydechem następuje 1 max 2 sekundowa przerwa na zatrzymanie oddechu, co daje nam 20 cykli oddechowych.
!Podczas oddechów można powtarzać w myślach afirmację, np.
Wdech: myśli związane z pobieraniem czegoś przyjemnego i rozpływaniem się tego od głównego kanału po jego drobniejszych odnogach > Wdycham czyste powietrze, które wypełnia moje płuca i odżywia wszystkie narządy, dociera do każdego zakamarka.
Wydech: Wydycham (złośc, smutek, żal lub dowolną emocję, uczucie, którego chcemy się pozbyć) > wizualizacja np. wydychanego czarnego dymu przez nos lub uwalnianie białego światła przez czakrę korony.